Het weekblad wordt een maandblad, redacties moeten de hele dag door nieuws brengen in plaats van een keer per etmaal een krant afleveren, er moeten meer filmpjes komen en minder longreads, verhalen en foto’s van lezers moeten een grotere plek krijgen en nieuws moet vergzeld van datavisualisaties. De journalistiek heeft de afgelopen twintig jaar veel veranderingen ondergaan. Sommigen spreken zelfs van een ‘disruptie’ in de journalistiek.

Succesvolle nieuwkomers met nieuw business model
Nieuwe initiatieven zoals het online magazine De Correspondent vormen een hechte community met het lezerspubliek. Journalisten leggen hun lezers vragen voor voordat ze op onderzoek uit gaan, organiseren meetups en lezingen waar ze in discussie gaan met de lezers. De traditioneel neutrale positie van een journalist is niet langer gewenst, juist door engagement verdiept het nieuws zich. Dat idee slaat aan: De Correspondent heeft inmiddels 48.000 betalende leden. Ook het online onderzoeksmagazine Follow the Money is, ondanks de uitgebreide onderzoeksverhalen over financieel-economische onderwerpen op de site, een succesvolle nieuwe speler. Ook FTM heeft een ledenmodel: voor 80 euro krijgt een lid toegang tot alle stukken. Blijkbaar hebben mensen ook in dit tijdperk van snel en jachtig nieuws, behoefte aan degelijke onderzoeksjournalistiek.
Een andere nieuwkomer, VICE, maakt journalistieke verhalen in de vorm van blogs, documentaires en films, verdeel over onderwerpen die millennials aantrekkelijk vinden: muziek, games, eten, sport, mode, feminisme. Bij VICE werken geen journalisten. Millennials schrijven voor millennials; het zijn vooral intermediairs die expertise weet te verbinden, een product owner. Millennials verwachten geen teksten van een neutrale buitenstaander, maar een meer subjectieve en betrokken benadering. Als er gedoe is over genderneutrale toiletten, zoekt VICE de LGBTQ-gemeenschap op en laat activitsen aan het woord.

Digitaal en gedrukt
Dagbladen en weekbladen, die dikwijls zijn ingericht op de productie van een papieren krant en die sterk afhankelijk zijn van abonnees en losse verkoop, hebben misschien wel een dubbele taak gekregen. Uitgevers durfden niet radicaal over te stappen op een online krant, en dus moeten redacties nu digitaal nieuws verzorgen en  tegelijkertijd een papieren krant drukken, vaak met teruglopende oplages. De klassieke media zijn gericht op een massapubliek terwijl in een digitale omgeving het publiek gefragmenteerd is en er een hechtere, meer persoonlijke band is tussen journalist en lezer. Na jaren van modderen hebben de meeste dag- en weekbladen tegenwoordig hun digitale en klassieke redacties geïntegreerd en werken journalisten crossmediaaal.

Nieuwe technologie verandert het schrijven
Bij Het Financieele Dagblad staat digitaal daarbij voorop. De papieren krant is een dagelijks destillaat van de continue digitale nieuwsstroom. De krant heeft geinvesteerd in een tool webwriter, waardoor journalisten elk moment vanaf iedere plek zelf hun artikelen kunnen plaatsen en updaten, zonder tussenkomst van redactiechefs of eindredacteuren. een ware revolutie. Deadlines bestaan daardoor nauwelijks meer, nieuws delen is een continu proces geworden. Journalisten kunnen ook na publicatie sleutelen aan hun tekst om de leesbaarheid te vergroten. Dankzij deze tool kunnen journalisten ook zien hoe vaak hoe artikel wordt gelezen en waar de lezer afhaakt. Waar journalisten zich voorheen konden verschuilen achter het jaarlijkse lezersonderzoek, ligt nu ieder artikel onder een vergrootglas. Daarbij gaat het niet zozeer om aantal clicks of likes, maar om leestijd en inhoudelijke reacties op het artikel.

Kwaliteitsjournalistiek
In tegenstelling tot de trend van kort en sappig, blijken lezers juist diepgravende artikelen sterk te waarderen. Dat stimuleert redacties om meer te luisteren naar betalende lezers dan naar adverteerders. FTM laat zien dat ook ingewikkelde onderzoeksverhalen  goed worden gelezen, de Volkskrant heeft de afgelopen jaren geinvesteerd in betere journalistiek.
Wat de nieuwkomers duidelijk beter aanpakken dan de klassieke media, is de marketing. Zij verdiepen zich in de lezer en de manier waarop die tussen alle andere  andere informatie, zijn nieuws selecteert en hoe die het nieuws aangeboden wil krijgen. Dat doet bijvoorbeeld nieuwkomer Blendle, het initaitief van Alexander Klopping en Marten Blankesteijn. Deze personalisatietechniek, waardoor een lezer nieuws aangeboden krijgt op zijn eigen favoriete onderwerpen, zou volgens sommige critici juist leiden tot een filter bubble, de situatie dat mensen online alleen dat nieuws zien dat past bij meningen die zij onderschrijven, of het nu gaat om films en boeken die je aangeraden krijgt bij Amazon, of de berichten die het algortime van Facebook in je timeline zet. Maar personalisatie hoeft geen eenzijdig nieuws te betekenen, het kan je juist breed alle artikelen brengen rondom het thema milieu bijvoorbeeld.

Zelfstandige journalisten
Een andere trenddie duidelijk zichtbaar wordt is de rol van de zelfstandige journalist. Teun Gautier is initiatiefnemer van De Coöperatie, een samenwerkingsverband van freelance journalisten, een netwerkorganisatie met geringe overhead. Bij de Coöperatie  specialiseren journalisten zich op een specifiek gebied en bedienen daarmee een eigen lezerspubliek. Als lezer kun je je abonneren op de journalist die schrijft over onderwerpen die jou interesseren. De Cooperatie bemiddelt ook tussen opdrachtgevers en freelance journalisten, op basis van hun specialisatie.

Toekomst
Welke kant zal het opgaan met de journalistiek? Zetten de nieuwkomers de toon voor de toekomst? Blijven papier en digitaal naast elkaar bestaan? Gaat het abonneemodel op de schop? Het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek zette begin 2016 vier mogelijke scenario’s op een tij, die varieerden van vergaande burgerinitiatieven en een versplintering van het medialandschap tot de consolidatie van de oude merken die mogelijk toch in staat zullen zijn om zichzelf opnieuw uit te vinden. Zeker lijkt dat een meer hechte en persoonlijke band tussen journalist en lezer, evenals een grotere betrokkenheid van lezers bij de inhoud van artikelen, zullen doorzetten. Of de nieuwe business modellen zullen stand houden, zal de tijd leren.

Bron: Harry Lensink ‘Tussen filter bubble en dorpspomp‘ Vrij Nederland, 3 december 2016