In mei 2014 hield de parlementaire commissie ICT-falen bij de overheid hoorzittingen net betrokkenen bij de vele miljoenenverslindende ICT-projecten die mislukken. Bijvoorbeeld het Elektronisch Patiënten Dossier, dat na bijna vijftien jaar werd afgeblazen. De ontwikkelingskosten bedroegen ruim 300 miljoen. C2000, het nieuwe communicatiesysteem voor politie, ambulancediensten en brandweer bleek na oplevering in 2006 op cruciale momenten te falen. Kosten: 1 miljard euro. De OV-chipkaart moest in 1998 zijn ingevoerd, werd door talloze vertragingen pas in 2009 operationeel. Ook hier waren de kosten 1 miljard euro. De Modernisering Gemeentelijke Basis Administratie (de bevolkingsadministratie in één nationaal systeem), bij de start in 2001 begroot op 10 miljoen, stond in 2009 al op 67 miljoen. Het systeem draait nog steeds niet. De omzetting van papieren naar digitale strafdossiers (het GPS-project) is na ruim tien jaar vallen en opstaan goeddeels vastgelopen. De kosten vallen met 103 miljoen vier keer zo hoog uit als oorspronkelijk gepland. Een jaar eerder, in 2010, was het Ministerie van Justitie met de invoering van Leonardo, een nieuw inkoopsysteem, volledig het zicht kwijtgeraakt over de eigen inkomsten en uitgaven. De kosten bedragen het dubbele van wat begroot was. De politie worstelt met een slecht werkend systeem voor de verwerking van aangiften. Daarmee is naar schatting 175 miljoen gemoeid. Bovendien flopte een ICT-project bij de Politieacademie. Kosten 9 miljoen. Het ministerie van Defensie wilde in 2002 één alomvattend softwarepakket voor alle logistiek rondom financiën, defensiematerialen en personeel bij de verschillende krijgsmachtonderdelen, SPEER. De aanvankelijke kosten werden geraamd op € 185 miljoen en een opleverdatum in 2009. Halverwege 2013 waren de kosten opgelopen tot 650 miljoen euro. De ontwikkeling en implementatie zijn bedroevend. Voor het afronden van het implementatietraject en de noodzakelijke doorontwikkeling is volgens de Algemene Rekenkamer nog 250 miljoen euro nodig. Natuurlijk gaat er in het bedrijfsleven ook veel mis met grote ICT-projecten. Maar de overheidsprojecten worden gefinancierd met gemeenschapsgeld. Per jaar geeft de overheid 4 – 5 miljard euro uit aan falende ICT-projecten. Dat het om gemeenschapsgeld gaat schept een grotere verantwoordelijkheid om te zorgen dat het geïnvesteerde geld leidt tot succes. Wat zijn nu de oorzaken van het falen van grote ICT-projecten bij de overheid? Volgens een intern document over het GPS-project is er sprake van een slechte afstemming tussen partijen. Ook zijn er nieuwe doelstellingen geformuleerd zonder rekening te houden met de oude plannen. Volgens automatiseerders mislukken de projecten bij de overheid vaak omdat zij onvoldoende worden aangestuurd. De projecten worden dikwijls geleid door een CIO of een ICT-manager, dat wil zeggen: vanuit specialistische stafafdelingen. Er is onvoldoende kennis van zaken bij de opdrachtgever, er zijn geen ontwerpeisen gespecificeerd en het lukt de opdrachtgever niet om het alsmaar groeiende eisenpakket in een contract te gieten vanwege tegenstrijdige eisen vanuit alle hoeken van het ministerie. Voor iedere wijziging rekent een IT bedrijf een meerprijs, zodat er al bij de start overschrijdingen zijn. De hoofdaannemer van het GPS project bij Justitie, het IT-bedrijf Ordina, meende dat er bij de start vooral sprake was van een naïef soort optimisme, dat bekende fouten uit het verleden niet herhaald zouden worden. Een ander verwijt vanuit ICT-bedrijven is dat de organisatie gebrekkig is voorbereid op implementatie. Volgens Kieke Okma, hoogleraar internationale gezondheidszorg in Leuven en adviseur bij het Ministerie van VWS ten tijde van het Elektronisch Patiënten Dossier, ligt de oorzaak voor het falen van grote overheidsprojecten in de drijfveren om een dergelijk project te starten en het eindeloos doormodderen wanneer problemen zich voordoen. “De top van een ministerie wil niet achterblijven, ze willen niet als ouwe zakken worden gezien die niet begrijpen wat de moderne tijd is. De bedrijven zeggen: zo’n elektronisch patiëntendossier? Doen we voor u, geen probleem, dat rollen we uit. Als je het woord uitrollen hoort, weet je het al: dit gaat niet goed. Maar de ambtelijke top wil geen gezichtsverlies lijden en zo wordt stoppen onmogelijk.” Door de feiten op tafel te leggen zou duidelijk worden dat er sprake is van collectief falen en niemand durft dat aan de orde te stellen. Uiteindelijk lopen volgens Okma de grote projecten vast door een gebrek aan bescheidenheid. “De overheid vraagt altijd wat technisch gezien maximaal mogelijk is. Dan krijg je projecten die eindeloos uitlopen en waar ongelofelijk veel geld bij moet voordat ze uiteindelijk toch niet van de grond komen. De vraag zou moeten zijn: wat is minimaal nodig om de zaak draaiende te krijgen? Dat is moeilijk genoeg.” Volgens organisatieadviseur Nico Viergever is de belangrijkste oorzaak van het falen van grote ICT-projecten, dat het middel ICT teveel als doel wordt gezien. De techniek wordt centraal gesteld en men meent dat ICT overal een oplossing voor beidt. De parlementaire commissie ICT-falen mag de komende weken proberen een uiteindelijk antwoord te formuleren en waarschijnlijk zal zij een lijst met aanbevelingen publiceren. Of miljoenenverslindende ICT-projecten daarmee tot het verleden behoren, is de vraag. De ICT-sector en de overheid houden elkaar vast in telkens dezelfde, niet-functionele patronen. Fouten worden eerder afgedekt dan gebruikt om van te leren. Volgens Rene Veldwijk, een ICT-ondernemer die door de commissie werd gehoord, hebben ambtenaren zelfs baat bij het falen van ICT-projecten. Ze worden niet afgerekend op falende projecten, en juist beloond voor het opzetten van nieuwe projecten, doordat er dan meer geld en werk gaat naar hun afdeling. De Algemene Rekenkamer constateerde in 2007 dat er sprake is van enige verbetering, maar dat de resultaten van genomen maatregelen vooralsnog beperkt zijn. Daarom nam de vaste Kamercommissie voor Veiligheid en Justitie het initiatief voor het huidige parlementaire onderzoek.