Op 15 juni lanceerde Jan Rotmans het Break-Out Team, als alternatief voor het Outbreak Management Team, dat het kabinet adviseert over het terugdringen van de Coronapandemie in ons land. Niet omdat dit Outbreak Management Team (OMT) geen goed werk doet, maar omdat een breder perspectief gewenst is. Het OMT bestaat uit louter medici, vooral virologen en epidemiologen. Het Break-Out Team kijkt vanuit zo veel mogelijk invalshoeken naar de effecten op de samenleving, de democratie en de economie.

​Onafhankelijke experts
Daarom bestaat het Break-Out Team uit een kerngroep van 25 onafhankelijke en onconventionele denkers en doeners, uit een actieve achterban van 1000 mensen en uit een groep van wel 2 miljoen mensen die op deze manier worden bereikt. Het zijn  friskijkers en dwarsdenkers die net iets anders kijken naar heden en toekomst en met elkaar een wenkend perspectief wilen creëren. Dat doen ze vanuit zorg voor en betrokkenheid met de samenleving. Het Break-Out Team is een initiatief van Zorgeloos.

Breder kijken
Het Break-Out Team wil niet alleen op korte termijn kijken naar het indammen van het aantal besmettingen, ze stelt zich ook vragen als: Hoe groot is de schade van de beperkende maatregelen? Hoe moet het verder met deoverbelaste  zorgsector? Wat staat ons te doen met economie, onderwijs en klimaat. We zullen beter een uitweg vinden uit deze crisis als we behalve voor de directe gevolgen ook oog hebben voor de neveneffecten van het virus en van het gevoerde beleid. Daarvoor moeten we inherente systeemfouten onderkennen; de  diversiteit aan ervaringen bij (kwetsbare) doelgroepen erkennen; openheid betrachten naar meervoudige expertise en naar diversiteit van data; en leiding en  verantwoordelijkheid nemen.

Crisis als kans om te bouwen
De leden van het Break-Out Team zien de ontstane crisis als een opstap naar een vernieuwd en veerkrachtiger Nederland. Omdat het Team her en der positieve bewegingen signaleert waarop het land kan voortbouwen. Naast alle nieuwe bedreigingen liggen er ook vele kansen om het tij te keren. Dat vereist een ongekende ommezwaai in denken en doen en een andere, meer wendbare levenshouding.

De balans herstellen
Drie principes op weg naar herstel heeft het Break-Out Team geformuleerd en gepresenteerd in een manifest: balans tussen mens en natuur, balans tussen mensen (in termen van gelijkheid) en balans tussen zekerheid en onzekerheid. Met dit manifest roepen zij iedereen in Nederland op om los te komen van de oude manier van leven. Ze dagen ons uit om nieuwe stappen te zetten en niet slechts te hopen dat we straks weer  ’terug naar normaal’ gaan. Ze roepen op tot bezinning, realisme en vertrouwen.

Disbalans tussen mens en natuur
Op grote schaal vernietigen wij natuur. Wij produceren ten koste van de aarde en lenen hulpbronnen van de aarde, maar betalen niet terug. Klimaatverandering en verlies aan biodiversiteit zijn hiervan gevolgen. De manier waarop wij met dieren omgaan is een belangrijke oorzaak van de coronapandemie. Nederland is het meest veedichte land ter wereld en bovendien een land waar veel dieren en mensen dicht op elkaar leven. Daardoor is grote kans op zoönosen, zoals we gezien hebben met de uitbraken van Q-koorts, BSE en vogelgriep. De natuur slaat hard terug. Deze tijd vraagt om een nieuwe zienswijze, waarbij wij ons als onderdeel van de natuur gaan zien en bereid zijn te leren van de vitaliteit, veerkracht, wendbaarheid en diversiteit van de natuur.

Sociale en economische ongelijkheid tussen mensen
Deze toenemende ongelijkheid is een bron van sociale onrust. Door de coronacrisis worden  kwetsbaren nog kwetsbaarder en sterken nóg weer iets sterker. Generaties lang hebben we elkaar voorgehouden dat wie talent heeft en hard werkt, er altijd komt. Die mythe ligt aan duigen. Veel discriminatie bleef al die tijd verborgen: niet gezien of tegen beter weten in glashard ontkend. Maar discriminatie en kwetsbaarheid gaan hand in hand. Een groot deel van onze bevolking staat extra zwak tegenover COVID-19 door slecht werk met slecht transport, maar ook door slechte huisvesting, slechte voeding en het gebrek aan geld om daar iets aan te verbeteren.

Disbalans tussen zekerheid en onzekerheid
We leunen sterk op controle en beheersing, want omgaan met onzekerheid vinden we lastig. Wij focussen ons op het beheersen van kleine risico’s, maar negeren de grote risico’s. Dat zagen we met COVID-19: experts waarschuwden ons, maar dit werd stelselmatig genegeerd. Liever de illusie handhaven van controle en beheersing. Maar in onze complexe  moeten we leren omgaan met permanente onzekerheid en accepteren dat wij alleen kunnen sturen vanuit onzekerheid. De natuur leert ons hoe we kunnen uitgaan van diversiteit, veerkracht en wendbaarheid, in onze domeinen en systemen en in leiderschap. Het betekent een immense trendbreuk voor onderwijs, media en politiek.

Actiepunten
Om de noodzakelijke balans te herstellen heeft het Break-Out Team elf actiepunten opgesteld voor de maatschappelijke agenda. Zoals: zet concrete stappen naar nieuwe, meer directe vormen van democratie. En: verander de gezondheidszorg vanuit leerervaringen van de crisis. Maar ook: stimuleer digitaal het zelfsturend en zelfcorrigerend vermogen van mensen. Zie hier alle 11 actiepunten.

Tweede golf
Inmiddels bevindt ons land zich vol in een tweede besmettingsgolf. De aangescherpte maartegelen zijn onevenredig hard voor o.a. jongeren, ouderen, mkb’ers,  horecaondernemers en de kunst- en cultuursector. Het draagvlak voor de maatregelen neemt af, evenals de bereidheid van mensen om rekening te houden met elkaar, juist nu er meer dan ooit behoefte bestaat aan verbinden. Als we, zoals het Break- Out Team, de coronacrisis beschouwen als een systeem-probleem is niet alleen tijdig en proportioneel ingrijpen nodig, maar ook een allesomvattende benadering en een perspectief voor de langere termijn.