De toekomst van de universiteit

Wat is de universiteit? Waaraan ontleent zij haar bestaansrecht in deze tijd?Universiteiten bestaan in Europa al bijna duizend jaar als plaatsen van wetenschap- pelijk onderwijs en onderzoek. Ze hadden en hebben grote betekenis voor het functioneren van de samenleving. Maar omdat de samenleving voortdurend verandert, moeten ook universiteiten steeds opnieuw de vraag beantwoorden wie ze zijn en wat hun   bestaansopgave is.

kennisbedrijf Kennisbedrijf
Sommigen zijn van mening dat een universiteit eigenlijk een soort onderneming is die in de internationale markt opereert. Haar taak is om geld binnen te halen en (materiële) waarde te creëren. Daartoe investeert een universiteit in ambitieuze plannen of in expansie, zoals de universiteit van Groningen die overwoog om een vestiging in China te openen (wat door beslissingen van de Chinese overheid niet is doorgegaan). Lees ook het  artikel over kennis als markt dat we hier eerder publiceerden.

Breed toegankelijk onderwijsinstituut 
Anderen zijn van mening dat universiteiten regionale instellingen zijn voor onderwijs en onderzoek, waar studenten voor opgeleid in een vak of specialsime. Een universiteit leert studenten methodisch en wetenschappelijk te denken. Universiteiten zijn breed toegankelijk en proberen onderwijs en onderzoek te combineren in een soort hybride structuur. Dat wordt steeds lastiger omdat onderzoek steeds vaker extern wordt gefinancierd, en daarme wordt de onderzoeksagenda ook steeds vaker door externe onderzoeksfinanciers bepaald.

Universiteit als topinstelling
Weer anderen zijn hier juist faliekant tegen. Universiteiten, zo redeneren zij, moeten topinstellingen zijn, waar alleen de allerbesten met elkaar in functionele afzondering werken aan de wetenschap, zonder de plicht onmiddellijk iets nuttigs op te leveren. Aan een universiteit zou een selecte groep topstudenten les moeten krijgen van een select gezelschap van topdocenten. Belangrijker dan geld en valorisatie is in deze visie de ranking van een universiteit temideen van andere gerenommeerde kennisinstellingen.

Tempel van de waarheid
Een opmerkelijk geluid temidden van deze uiteenlopende richtingen komt van theoloog Erik Borgman die – ter gelegenheid van 91e verjaardag van de universiteit van Tilburg – een essay schreef over de rol en de taak van een universiteit in een post-truth cultuur. Volgens hem dient een universiteit een ’tempel van de waarheid’ te zijn, waar studenten werken aan hun ziel. Daarmee bedoelt hij dat ze trachten de wereld waarin we leven te doorgronden, dat ze zich bewust worden van de veranderingen die wij aanbrengen in de wereld om onze doelen te realiseren, en dat ze reflecteren op de toekomst die de wisselwerking tussen ons mensen en de wereld waarin we leven, brengt.
In deze visie is het de taak van de universiteit om jonge mensen te vormen tot vrije, redelijke, zichzelf sturende individuen die zich engageren voor het vormen en omvormen van de samenleving. De universiteit dient een plaats te zijn van veelzijdige vorming, waarin studenten niet alleen kennis onderwezen krijgen en vaardigheden aangeleerd, maar waar zij worden gevormd tot complete mensen die een betekenisvol leven weten te leiden in een wereld die zij als betekenisvol ervaren. Daartoe moet de universiteit ze, behalve met hun specifieke vak, in contact brengen met cultuur, filosofie en religie.
Het essay is hier te bestellen.

De bedoeling van de universiteit
Veel universiteiten proberen alles van het bovenstaande te zijn, en dikwijls wordt het gesprek over de identiteit en het ‘why’ van de universiteit niet eens gevoerd. Het wordt tijd dat universiteiten – net als vele maatschappelijke organisaties – opnieuw kijken wat hun bedoeling is, en dat ze hun proecdures, structuren en systemen daarmee in lijn brengen.

Bronnen: o.a. Trouw, 17 november 2018  en  Trouw, 2 september 2018

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Time limit is exhausted. Please reload CAPTCHA.