Gastcolumn door Huub ter Haar
Vandaag zie jij meer beelden dan een Middeleeuws mens in zijn hele leven. Via televisie, streaming-diensten, internet, sociale media, magazines en kranten, buitenreclame, speelfilms en games kunnen we dagelijks duizenden beelden tot ons nemen. Alleen al Facebook deelt op een gemiddelde dag 350 miljoen beelden. Het einde van de groei aan beelden lijkt nog niet in zicht. Door de snelle introductie van smart phones is nu vrijwel iedereen beeldproducent. De verwachting is dat over twee jaar 80% van alle Nederlanders een smartphone bezit.
Er zijn maar een paar beelden die nog echt indruk op ons maken. Zij behoren tot de zogenaamde iconische beelden. Het zijn beelden die in ons collectieve geheugen beklijven. Aan welk beeld denk je bijvoorbeeld als je denkt aan de aanslag op de Twin Towers in New York? Precies. Aan de Boeing die zich in één van torens boort. Of als je denkt aan de Vietnam-oorlog? Aan de foto van het ‘napalm meisje’dat naakt over de weg de kijker tegemoet rent. Maar hoe komt het toch dat we geen iconisch beeld hebben van bijvoorbeeld de aanslag op een groot hotel in Bombay?
Iconisch beeld
Dat heeft te maken met de symbolische kracht van een beeld. Als een foto in staat is om meerdere betekenissen te bundelen, ontstijgt het de rest. Timing bepaalt ten tweede of een beeld iconisch wordt. Vóór 9 september 2001 zijn er talloze foto’s gemaakt van terroristische aanslagen. Maar geen enkele foto is iconisch te noemen. Die van 9/11 wel, omdat deze visualiseert dat voor het eerst het hart van het vrije Westen is geraakt.
Stereotypering
De stortvloed aan beelden leidt ertoe dat we ons vaak moeten bedienen van stereotype beelden. We onthouden slechts één beeld dat staat voor een thema of een belangwekkende gebeurtenis. Dat beeld wordt ons vaak aangereikt door media. De beeldredacties van massamedia versterken met hun beeldkeuze, die moet verrassen, afwijken of juist bevestigen, de stereotypering. Neem de beeldvorming over de Canal Parade in Amsterdam. In veel gevallen is dat het beeld van blote mannen in een roze string die op een boot staan te dansen. In werkelijkheid staan op nog geen vier van de tachtig boten schaars geklede dansende mannen!
En wat doet de rest van de duizenden beelden met ons? Sommige wekken slechts een moment van herkenning, afleiding, manipulatie, irritatie of lach op. De meeste beelden gaan langs of door ons heen, zonder dat ze ons bewust raken.
Verdwijnende beelden
Een app als Snapchat past naadloos in de trend dat beeld steeds meer bedoeld is om kortstondig uiting te geven aan onze behoefte tot zelfexpressie en/of om de relatie met vrienden te onderhouden. Met Snapchat maak je een foto of video van de plek of actie van het moment. De foto of het filmpje stuur je naar een vriend. Deze kan maximaal 1 tot 10 seconden het beeld zien, en dan verdwijnt het beeld. Je kunt het beeld ook nog gedurende 24 uur opslaan en je vrienden kunnen het dan onbeperkt bekijken. Daarna verdwijnt het beeld. Niemand kan het verder nog zien. Zo ‘verdwijnen’ dagelijks 400 miljoen beelden.
Snapchat – vooral jongeren gebruiken het – past in een nieuwe manier van waarnemen van de werkelijkheid. Waar voorheen beeld stond voor het vastleggen van een bijzonder moment, staat beeld vanaf nu meer in het teken van voortdurende beweging en verandering. Wat rest is energie in beweging.
Huub ter Haar
is communicatie-strateeg.
Hij ontwikkelt concepten die de verandering van onderaf stimuleren.
De onderstroom
Prachtige column Huub! Mijns inziens gaat hetzelfde -en zelfs in sterkere mate- op voor woorden. Welke woorden blijven er nou nog echt plakken? En wat zijn ze nog waard? Als ik naar het artikel kijk dat deze week werd gepubliceerd door De Correspondent* over Google: 16 beloftes…. geen enkele daarvan is nagekomen. En wat te denken van politici? De ene na de andere belofte vliegt eruit (soms in apentaal die wel blijft plakken “minder, minder, minder”), maar er zijn maar heel weinig woorden die daadwerkelijk worden omgezet in daden. De krachtigste woorden van 2014? De speech van Timmermans! De hele wereld was geroerd door zijn oprechtheid, maar wat is er van gekomen? Niks 🙁 Dan ga ik toch voor beelden, dat is iig het bewijs dat er iets gebeurt, ook al zijn we het (te) snel weer vergeten.
* https://decorrespondent.nl/1795/De-ingeloste-beloften-na-16-jaar-Google-nul-resultaten/55207020-9770a42e