Waar wachten we op?

Gastcolumn door Gerrit-Jan Baars

We staan wereldwijd voor een aantal uitdagingen op economisch, sociaal en ecologisch vlak, zoals de energietransitie, die zichtbaar worden door de vele crisissen die zich de laatste jaren alsmaar scherper  aftekenen. Deze uitdagingen staan niet op zichzelf, maar hangen sterk samen met onze maatschappelijke modellen. De ingewortelde kapitalistische modellen gebaseerd op schaarste, de technologische ontwikkeling om die schaarste te bestrijden en de (her-) verdeling van de beperkte middelen hiertoe, voldoen niet meer: ze zijn niet duurzaam genoeg!

Energietransitie: wiens verantwoordelijkheid?
Dit vertaalt zich naar een aantal vraagstukken die wellicht oplossingen behoeven op wereldschaal, maar die we wel degelijk vanuit ons Nederlands perspectief kunnen en moeten benaderen, zonder de ogen te sluiten voor de consequenties. Onze maatschappij wordt bedreigd door klimaatverandering, waarvan nu aangetoond is dat ze door onszelf veroorzaakt wordt en alleen door onszelf kan worden beperkt. Tegelijk houden we onze politici verantwoordelijk voor te lage ambities, voor het feit dat er niet genoeg aan gedaan wordt.

3DButtonTextSchatten_EnEn u? Wat doet u?
Steeds vaker nemen mensen en bedrijven hun verantwoordelijkheid in het hier en nu en er zijn de nodige transities ingezet. Ons bedrijf Thermaflex bijvoorbeeld, bevindt zich op het kruispunt van verschillende transities die zich momenteel voltrekken. Als internationale organisatie, technologie-ontwikkelaar en solution-innovator op het gebied van (thermische) energiedistributie, dragen we graag ons steentje bij aan die transities.

De tijd gaat dringen
Echter, door de steeds nadrukkelijker negatieve effecten van eerder gemaakte keuzes, staan we voor de vraag of het niet wat sneller kan. We moeten 90% van onze energiebehoefte d.m.v. import dekken, hetgeen een flinke aanslag is op ons nationaal inkomen. Ook Slochteren bleek niet alleen eindig, maar ook niet zo’n succes vanwege ongewenste neveneffecten. Verschillende olie/gaslanden gebruiken hun beschikbare reserves voor politieke doeleinden. Buiten CO2, zijn er nog tal van andere (potentiële) schades door winning, transport en verbranding van fossiele brandstoffen.
Nederland is een van de slechtste leerlingen in de Europese klas voor wat betreft de energietransitie (samen met België, Engeland en Malta), en waarschijnlijk een van de eerst getroffen landen door de stijging van de zeespiegel. We hebben tot dusver absoluut en relatief de minste vooruitgang geboekt, want de enige substantiële groei van het aandeel ‘hernieuwbare energie’ ontstond dankzij de crisis en de dalende energiebehoefte. Dus het begint nu wel wat te dringen…

 

energietransitie europa

Teveel nadruk op electriciteit
Al bouwen we vijftigduizend energie neutrale woningen per jaar (nu een duizendtal) en verbouwen we er nog eens vijftigduizend naar nul op de meter, dan hebben we nog meer dan vijftig jaar nodig om onze huisvesting CO2 neutraal te krijgen. En dan hebben we het nog niet over industrie, vervoer en transport, en dekt dat dus nog maar de helft van onze totale energiebehoefte.
Ondanks het feit dat dus vrijwel de helft van onze energiebehoefte bestemd is voor het verwarmen en koelen van onze gebouwen, tapwater en processen, zijn we vooral heel erg bezig met elektriciteit, die daar overigens ook nog eens vaak voor mis/gebruikt wordt, en met oude (en nieuwe) fossiele centrales, wind en zonne PV-parken. Zouden we ook niet eens investeren in wat we echt nodig hebben: hernieuwbare warmte en koeling?

 

Waar wachten we op?
Vijf minuten zonlicht op aarde is meer dan genoeg energie om één maand aan onze wereldwijde energiebehoefte te voldoen. Het is toch zonneklaar wat we moeten doen: alle middelen met de hoogste prioriteit inzetten om al dat zonlicht in nuttige energie om te zetten. Dat kunnen we; de technologieën zijn bewezen en voorhanden. Dat geldt ook voor het inzetten van alle reststromen. Restwarmte of koude, maar ook resthout (biomassa) en reststromen uit akkerbouw en veeteelt (biogas). Gewoon nu beginnen met zijn allen de nodige resources hiernaar om te buigen om zo de transitie in volle gang te zetten. Tijdig en goed op weg naar een echt duurzame wereld. Waarom dóen we dat dan nog niet op grote schaal?

Only manmade barriers
Deze kwestie houdt mij al geruime tijd diepgaand bezig. Natuurlijk, mensen veranderen maar moeilijk hun gedrag. We zijn gewoontedieren, voortbouwend op de successen uit het verleden, vaak stevig gevangen in een systeem van conventies, structuren, cultuur, grote belangen, wetten en regels, waardoor we onze creativiteit en daadkracht lijken kwijt te zijn. Het zijn echter wel allemaal manmade barriers, soms gevoed door economische en politieke belangen, meestal gebaseerd op de gevestigde orde, verankerd in het verleden. Maar het is wellicht juist die orde, die aan verandering toe is.

Wie geeft het voorbeeld?
En toch zijn er altijd weer mensen en gemeenschappen die, al dan niet sterk georganiseerd, de barrières doorbreken, die het anders gaan doen. Die de eerste stap (doen) zetten en laten zien HOE je zoiets doet. Vaak sterk mentaal of vanuit een visie gedreven en tegelijk heel praktisch en oplossingsgericht. Mensen die intensief samenwerken om meetbare positieve effecten realiseren. Ze zijn een inspiratiebron en een voorbeeld. Ze zijn niet bang om te mislukken. Ze doen, ze leren en ze doen het steeds beter.

Binnen lokale gemeenschap
Zo zijn er ook een aantal landen die het voortouw nemen, zoals Oostenrijk, heel Scandinavië en de Baltische Staten. In die landen is de laatste jaren enorme vooruitgang geboekt, en is vaak al meer dan 35% tot wel 70% lokaal geproduceerd en hernieuwbaar (in Nederland nu zo’n 5%). Maar ook landen als Frankrijk en Zwitserland maken een inhaalslag. In vrijwel al deze landen, zijn de infrastructuur, de voorzieningen en productie dan ook meestal geregeld binnen en ten behoeve van de lokale gemeente. Daar nemen de gemeenschappen hun eigen verantwoordelijkheid. Kunnen we daar misschien een voorbeeld aan nemen?

burgemeestersconvenantBurgemeesters voorop
Volgens mij kan dat zeker; ook in Nederland gebeurt dit steeds vaker. In veel gemeenten ontstaan er momenteel initiatieven en samenwerkingen in de zoektocht naar duurzame oplossingen voor en veelal ook door de burgers en stakeholders van die gemeenschappen. Het Burgermeesters Convenant, is een van de Europese initiatieven waar deze (in andere landen veelal door de burgers verkozen) vertegenwoordigers van de gemeenschap expliciet willen faciliteren in het transitieproces. In de afgelopen jaren tekenden ook negentien Nederlandse steden dit convenant, waaronder Amsterdam, Den Haag, Utrecht en Rotterdam.

rectangle_d2beb70b-c8fa-431e-a911-45cd82d91d24Burgerinitiatieven faciliteren
De gemeente Almere, en recent ook de gemeente Purmerend hebben, ondersteund door Thermaflex,  in enkele jaren tijd hun  stadsverwarmingsnet een volledig upgrade gegeven, recent van duurzame warmte voorzien en willen nu hun model regionaal uitbreiden. De gemeente Nijmegen en Hengelo volgen met een verknoping van het lokale potentieel.
Ook zijn er particuliere en burgerinitiatieven, zoals in Ede waar al heel wat duurzame warmte gerealiseerd is, of Waalwijk waar nu de eerste stappen worden gezet. Ook hier worden de burgerinitiatieven gestimuleerd of gefaciliteerd door de gemeentelijke overheid. Dat geldt ook voor de coöperaties die op veel plekken zijn opgericht om duurzame vraag en/of aanbod verder te stimuleren. Het mag duidelijk zijn: hoe breder de lokale betrokkenheid en draagvlak, hoe meer concrete vooruitgang er kan worden geboekt.

Blijkbaar zijn het vele lokale stapjes die uiteindelijk tot de grote algehele transitie zullen leiden. En duurzaam aanbod ontstaat vanzelf als de vraag verduurzaamt. Wacht u nog steeds?

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Time limit is exhausted. Please reload CAPTCHA.