Het zijn uitdagende tijden voor pioniers die bouwen aan een nieuwe wereld van horizontale verbindingen, cocreatie, delen, ambachtelijkheid, zelforganisatie en duurzaamheid. Pioniers staan voor waarden die afwijken van heersende waarden. In de transitie naar een ander tijdperk staan om ons heen leiders op die die heersende waarden te vuur en te zwaard willen verdedigen. Ze proberen de oude macht te behouden, en schuwen niet om leugens, repressie en corruptie in te zetten om hun macht te behouden, of hun tanende macht weer terug te winnen.

Maar voorbije jaren komen niet terug, de wereld verandert onomkeerbaar. Daarom moeten we ons niet laten ontmoedigen. Net als vele van mijn vrienden en andere pioniers, ben ik op zoek wat ik kan doen om de destructieve kracht van de oude macht tegen te gaan en verder te bouwen aan de nieuwe wereld. Soms kunnen we ons zo machteloos voelen! Ik heb me verdiept in burgerlijke ongehoorzaamheid, in strategieën van radicale groeperingen, in verzetsmethoden, guerrillatactieken en in werkwijzen van ‘tempered radicals’ in grote organisaties. En ik heb ontdekt dat er heel veel is dat je kunt doen, kleine dagelijkse stappen die ieder van ons kan zetten.

Acties tegen de heersende waarden
Allereerst is het nuttig om een onderscheid te maken in stappen die gericht zijn tegen de heersende waarden en beslissingen en stappen die gericht zijn op versterking van eigen waarden. In de eerste categorie vallen acties zoals een rechtszaak beginnen tegen een moslim-ban, zoals burgerrechtenorganisatie ACLU heeft gedaan. Of een rechtszaak aanspannen wegens het aanzetten tot haat en discriminatie. Weigeren om maatregelen uit te voeren, zoals de universiteit van Michigan, die weigert de immigratiegegevens van haar studenten vrij te geven. Of weigeren een persconferentie van Trump te verslaan, zoals CNN aankondigde. Weigeren immigranten te deporteren, zoals het hoofd van Los Angeles Politie aankondigde. Weigeren in het deel van de bus te gaan zitten dat bestemd is voor zwarten, zoals Rosa Parks ooit deed. Collectief opstappen, zoals de leiding van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Nog meer acties tegen heersende waarden
Je kunt je ook uitspreken over de ongewenstheid van decreten tegen specifieke groepen mensen zoals talloze beroemdheden uit culturele en wetenschappelijke hoek recent deden. Je kunt laten weten hoe je zult reageren, zoals Madeleine Albright, de New Yorkse burgemeester Bill de Blasio recent deden. Protesteren, zoals duizenden mensen dit weekend deden op vliegvelden, of zoals talloze Nederlanders deden op sociale media in reactie op de brief van Mark Rutte afgelopen week. Onwaarheden weerleggen zoals wetenschappers en – na enige aarzeling – gezaghebbende kranten als de New York Times doen. Satire gebruiken zoals Arjen Lubach in zijn hilarische video. Discussies aanzwengelen over racisme, zoals bijvoorbeeld Silvana Simons doet.

Acties om eigen waarden te versterken
In de tweede categorie vallen acties die gericht zijn op het versterken van de alternatieve waarden die we als pioniers hebben. Zoals de wereldwijde demonstraties van vrouwen op de dag na de inauguratie van Trump. Met de roze mutsen was het signaal naar Trump helder, maar het was geen anti-Trump mars. Of via de tweet waarmee premier Trudeau van Canada laat weten vluchtelingen gastvrij te zullen verwelkomen in Canada. De plannen van minister van Ontwikkelingssamenwerking Liliane Ploumen om een internationaal fonds te starten waarmee een veilige abortus voor vrouwen kan worden bekostigd nu Trump die financiering heeft stopgezet. Of zoals Howard Schultz, CEO van koffieketen Starbucks die aankondigde tienduizend vluchtelingen in dienst te willen nemen.

Onverstoorbaar verder bouwen aan een andere wereld
Een andere manier om als pionier je eigen waarden te versterken is het verspreiden van voorbeelden van mensen en organisaties die tegen de stroom in blijven staan voor hun waarden. Mensen steunen die door de heersende waarden worden gediscrimineerd, zoals de advocaten die zich dit weekend meteen naar de vliegvelden spoedden om mensen die aan de grens geweerd worden, bij te staan. Krachten verzamelen op eigen waarden, zoals een lijstverbinding van linkse politieke partijen in aanloop naar de verkiezingen. Een andere toekomstbeeld presenteren voor de samenleving, zoals de nieuwe socialistische presidentskandidaat in Frankrijk Benoit Hamon.

Je stem laten horen zonder te schelden
Ieder dag kunnen we onze stem laten horen tegen maatregelen in de organisatie of in ons land, die tegen ons geweten in gaan. Elke dag kunnen we met elkaar voorbeelden delen hoe het anders kan. We kunnen zorgen dat we niet teveel tijd verdoen met het volgen van ieder twitterbericht of iedere verkiezingsuitspraak van politici, maar ons concentreren op wat we zelf willen. Onszelf niet verlagen door ook te gaan schelden of met de vinger te wijzen, maar waardig blijven in ons protest. Zo waren de spandoeken van de Boston March of Women creatief en humoristisch. We kunnen letten op onze taal, en met onze woorden geen mensen uitsluiten of verdeeldheid zaaien. Niet zelf gaan schelden en gedrag of acties veroordelen in plaats van mensen.

Andere pioniers steunen
We kunnen geld doneren aan organisaties die onze waarden verdedigen, zoals autodeelbedrijf Lyft, dat een miljoen dollar doneert aan burgerrechtenorganisatie ACLU. Of aan bijvoorbeeld Amnesty, Avaaz, WeMove.EU, Change.org of het platform voor onderzoeksjournalistiek Follow the Money. Je kunt vrijwilliger worden bij organisaties die jouw waarden delen of die door de oude machthebbers niet langer worden ondersteund. Zo zagen abortusorganisaties in Amerika de afgelopen weken het aantal vrijwilligers enorm toenemen. Zorgen dat we blijven zoeken naar feiten en niet afgaan op gratuite meningen. Opkomen voor kwetsbare anderen, als die worden beledigd of gediscrimineerd.

Zijn we er klaar voor?
Clarissa Pinkola Estes schreef een prachtig artikel onder de titel We were made for these times. Ze betoogt hierin dat we ons jaren hebben kunnen voorbereiden op dit moment in de geschiedenis. Dat de vele mensen die bewust leven, kritisch denken en een open geest hebben ontwikkeld, nu meer dan ooit nodig zijn. Niet om de wereld te veranderen of redden, maar om rustig en met liefde, in verbinding met elkaar, een stukje van die wereld te helen, door de manier waarop we reageren op haat en verdeeldheid. Het is aan ons om te zorgen dat het licht niet dooft, niet in ons eigen hart en niet in dat van de mensen om ons heen. In de haven is een schip veilig. Maar dat is niet waar schepen voor zijn gebouwd. Dames en heren, mouwen opstropen en aan het werk.