Dit voorjaar kondigde thuiszorgorganisatie Cordaan  aan dat zij zou stoppen met zelfsturing. Dat wil zeggen: op verzoek van de teams komen de managers weer terug. Niet de mensen die er zes jaar geleden uit gingen, maar de ‘natuurlijke leiders’ die al eerder verantwoordelijkheid namen. Zij worden nu teamcoördinatoren. De teams blijven overigens bestaan, evenals het streven naar grotere zelfstandigheid van de medewerkers.
Al eerder stopte thuiszorgorganisatie Laurens met zelfsturing, omdat de organisatie in en financiele crisis terecht was gekomen en graag de touwtjes weer strakker aanhaalde. Ondanks een doortimmerd plan bij de invoering, was er weinig geloof in de volwassenheid van medewerkers.

Sceptici
Het nieuws dat Cordaan stopte met zelfsturing werd met vreugde ontvangen door critici die altijd al sceptisch waren over zelfsturing. Zo schreef Japke Bouma in een column zelfgenoegzaam dat ze al in 2016 had voorspeld dat zelfsturing niet werkt. Ze schreef dat ze liever een baas had over wie ze kon klagen en dat als ze zelf mocht sturen, ze meestal in de kroeg uit kwam.

Echte zelfsturing werkt wel degelijk
Een zestal bestuurders in de zorg lieten het er niet bij zitten. Zij schreven een strijdlustig artikel, waarin ze de vloer aanvegen met de karikatuur van zelfsturing die veel media schetsen. In het artikel laten ze zien wat het betekent als het eigenaarschap voor de zorg echt ligt bij de mensen die de zorg verlenen. Wanneer leidinggevenden het stuur delen met de professionals in de organisatie.
De zes ondertekenaars stellen dat zelfsturing op veel plekken is ingevoerd zonder de rol van managers en bestuurders aan te passen. De teams ‘een fopstuur geven’ noemen ze dat, omdat managers en bestuurders nog altijd het stuur in handen hebben. Wat werkt er nu eigenlijk niet? Zelfsturende teams of bestuurders die het stuur niet uit handen (durven of willen) geven? de ondertekenaars vinden het prima om de term zelfsturing overboord te gooien als die zo verkeerd wordt verstaan en tot karikaturen leidt. Het gaat erom de verantwoordelijkheid voor de zorg zo dicht mogelijk te leggen bij de mensen die die zorg geven en niet bij mensen op een hoofdkantoor.

Oppervlakkige invoering van een organsiatievorm
Dat vereist een wezenlijke verschuiving in verdeling van de macht en dat is voor veel bestuurders een brug te ver. Ze hebben de hype van zelfsturing omarmd in de hoop efficienter en goedkoper te kunnen werken. Allemaal wilden ze een graantje meepikken van het succes van Buurtzorg. Maar bestuurders die niet de moeite hebben genomen om zich te verdiepen in de grondslagen van zelfsturing of zelforganisatie, kunnen alleen naar zichzelf aankijken als het experiment mislukt. Ze hebben niet meer dan een organisatorische vorm overgenomen en moeten niet verbaasd zijn dat het gedrag van medewerkers niet verandert.